تأثيرات فُنُون الشَّرق الأدنى القديم في نقش بيستون للملك داريوش الأوَّل (522- 486ق.م)

)سلحشور، علی اصغر، بررسی و تحلیل نقش برجسته های هخامنشی در ایران از دیدگاه اتنوماتمتیک و شمایل شناسی. پایان نامه کارشناسی ارشد، باستان شناسی. اصفهان:دانشگاه هنراصفهان، ۱۳۹۳هـ . ش، ص 31.

( )کخ، هایدماری، از زبان داریوش، از زبان داریوش. ترجمه پرویز رجبی، چاپ دوم، تهران:کارنگ، ۱۳۷۶ هـ. ش ص19.

( (Kent، R.G. Old Persian, Grammar، Texts, Lexicon, American Oriental Society. Second edition, New Haven, Connecticut,(1953).p.190.

)) پیر لوکوک، کتیبه های هخامنشی. ترجمه: نازيلا خلخالي، چ2 ، انتشارات فرزان روز ،تهران ،1386هـ. ش، ص86.

)) ديودور سيسيلي، ايران وشرق باستان در كتابخانه تاريخي، ترجمه: حميد بيكس شوركايي واسماعيل سنگاري، انتشارات جامي ،تهران، 1384هـ. ش، ص124.

)) احمد بن محمد ابن الفقيه، البلدان، ترجمه: ح. مسعود، انتشارات بنياد فرهنك ايران، تهران،1349هـ.ش، ص89 و196؛ محمد بن حوقل، صورة الأرض،ج2، دار الصادر، بيروت، 1938، ص359.

( )يزف فيزهوفر، فارس القديمة 550ق.م - 650م، التاريخ – الحضارة – العبادات- الإدارة- المجتمع – الاقتصاد- الجيش، ترجمة : محمد جديد، شركة قدمس للنشر والتوزيع، بيروت، 2009م، ص 36- ص37.

( ) Cochell، trevor . D ،An interpretation of lsaiah 6 : 1-5 in response to the art and ideology of achaemenid empire . Ph .D Diss. Faculty of Baylor university 2008 , p . 89 .

)) يزف فيزهوفر، فارس القديمة ، ص 36 . وينظر: بير بريانت، موسوعة تاريخ الإمبراطورية الفارسية من قورش إلى الإسكندر، ترجمة بيتر تي دانيلز، بحيرة وينونا، إنديانا ايزنبراونز، الدار العربية للموسوعات، (بيروت،2012م)، ج1، ص298 وما بعدها.

( )اکبرزاده، داریوش و یحیی نژاد، آرزو، کتیبه بیستون. چاپ اول، تهران: نقش هستی، 1385هـ ش، ص 153.

( )أقدم أثر تاريخي من نوع الصخور المنقوشة المكتشفة لحد الآن في إيران هي صخرة انوبانيني المنقوشة 2000 قبل الميلاد التي تعود لملك اللولوبيين يقع هذا الأثر التاريخي قرب مدينة سربيل زهاب على صخرة مرتفعة بارتفاع ستة عشر متراً بالقرب من الطريق الرئيس المعروف بطريق خراسان الكبير، وقد كان لهذا الطريق أهمية ستراتيجية في الزمن القديم إذ يقوم بربط التنقل بين الأقوام الساكنة في زاكروس الوسطى والساكنة في وادي بلاد الرافدين، ينظر: نیکنامی، کمال الدین و میرقادری، امین سرنخ های جدید از رویدادهای تاریخی در سرپل ذهاب در اواخرهزاره سوم ق.م. با ‌نگاهی به نقش برجسته آنوبانی نی. پژوهش های ایرانشناسی، سال هشتم (2)، ۱۳۹۷هـ.ش، ص 130.

( )سكن اللولوبيون في الألفية الثالثة قبل الميلاد اجزاءً واسعة من جبال وسفوح إلى الغرب من إيران في المنطقة الممتدة من ديالى حتى بحيرة آرومية واطرافها، وكانوا قبائل جبلية سيطرت على طرق القوافل التجارية المارة من طرق تلك الأراضي. فضلاً عن ذلك كانت هذه الأقوام تعمل في مجال التجارة مع المناطق الشرقية وبسبب هذه الرحلات التجارية تأثروا بشدة بثقافة تلك المناطق وثقافة بلاد الرافدين، ينظر: کخ، هایدماری، از زبان داریوش، ص19.

( ) Edzard, D.o (1973). Zwei Inschriften am Felsen von Sar-i-Pul-i-Zohab: Anubanini 1 und 2. Archiv Für Orientforschung, 1973, P: 74.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی. ترجمه علی بهادری، چاپ اول، تهران:دانشگاه شهید بهشتی، 1397هـ . ش، صفحات: 1، 4، 307.

( )موسوی، مهرزاد، جستاری در پیشینه هنر هخامنشی. چاپ اول، شیراز: رخشید.، 1390هـ . ش، 19.

)) ناصر جديدي ومريم حسن پور، علل كزينش محل كتيبة بيستون از سوي داريوش بزرك، فصلنامه علمي – بزوهشي تاريخ اسلام وايران ، دانشكاه الزهرا(س)، سال بيست وششم، دوره جديد شماره 30، بيابي120، تابستان 1395هـ . ش ، ص130.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 203.

( )ملک ‌زاده، فرخ بررسی تاریخ وهنرگوتیان و لولوبیان. بررسی های تاریخی، سال سوم (6)،۱۳۴۷هـ. ش، ص56-ص59.

( )ورتگات، آنتوان، هنر بین النهرین باستان. ترجمه زهرا باستی و حمید صراف، چاپ اول، تهران: سمت، ۱۳۷۷هـ . ش، ص 28، ص80.

( )لويد، سيتون، فن الشرق الأدنى القديم، ترجمة: محمد درويش، بغداد 1988، ص98.

( )واندنبرگ، لویی، نقش برجسته های صخره ای ایران باستان، ص122.

( )هاله عبد الكريم سليمان كرموش الراوي، المسلات الملكية في العراق القجيم دراسة تاريخية- فنية، رسالة ماجستير، كلية الآداب/ جامعة الموصل، 2003م، ص92.

( )مورتگات، آنتوان، هنر بین النهرین باستان، زهرا باستى، محمدرحیم صراف، جودیت فیلسون، ناشر: سمت،۱۳77هـ. ش، ص100.

( )پارو، آندره، سومر و اکد. ترجمه محمد رحیم صراف و منیژه ابکائی، چاپ اول، تهران: سمت.، ۱۳۹۱ هـ . ش، ص 210.

( )-واندنبرگ، لویی ، نقش برجسته های صخره ای ایران باستان. ترجمه حسن کهنسال و ستاره صفا، چاپ اول، رشت:دانشگاه گیالن، ۱۳۹۷ هـ . ش، ص122.

( )کولون،دومینیک و پرادا، ادیت، مُهر در خاور نزدیک و ایران باستان. ترجمه پوریا خدیش، چاپ اول، تهران، ۱۳۹۴ هـ . ش، ص122.

)) ماري بويس، تاريخ كيش زرتشت، ترجمه إلى اللغة الفارسية: همايون صنعتي زاده، انتشارات گسترده، طهران، 1393هـ.ش، ص 152.

)) همان منبع ، ص 155.

)) هدي محمد عبد المقصود، قرص الشمس المجنح ودلالاته في مصر و الشرق الأدنى القديم، مجلة دراسات في آثار الوطن العربي، الاتحاد العام للآثاريين العرب، ع15، سنة 2012م، ص360.

)) باقري، مهناز، بازتاب انديشه هاى دينى درنـگاره هاى هخامنشى، نشر: امير كبير، تهران، 1389 هـ . ش، ص 122- ص 123.

( ) S. Dalley , The God Salmu and the Winged disk , Iraq , vol.XLIII (1986) , pp.85-101

( )Garrison, M.B. Visual representation of the divine and the numinous in really Achaemenid Iran: Old Problems, New Directions. IDD. Zurich: Universität Zurich(2009),P:26.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 189.

( ) Frankfort, Henri, Cylinder seals: A documentary essay on art and religion of the ancient near east, London: macmillan and co, 1939,p: 207.

)) باتس، دنيل تى، باستان شناسى ايلام، ترجمة: زهرا باستى، چـاپ چهارم، سمت، تهران،1388هـ . ش، ص 459.

( ) Black. J and Green. " A. Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia", p.129.

( )جاء اسمهم في النّصّوص المسمارية بصيغة (لولوبو- لولو- لولومو- لولوبوم)، وكان موطنهم الاصلي منطقة شهرزور، انتصر الملك نرام - سين عليهم إبان حكم ملكهم (ساتوني)، وانتشر هؤلاء اللولوبو من مركزهم إلى الجهات الشرقية والغربية ومنها منطقة زهاب (زهاو) بالقرب من سريبول في بلاد عيلام. طه باقر، مقدمة في تاريخ الحضارات القديمة، ج1، ص 371.

( ) محمد رضايى راد، مبانى انديشه سياسى در خرد مزدايى، تهران، 1378هـ.ش، ص 248.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ترجمه علی بهادری، چاپ اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1377هـ ش، ص 188.

( )کرتیس، جان، بین النهرین و ایران در دوران هخامنشی، ترجمه: زهرا باستی، چاپ دوم، تهران: سمت۱۳۹۳هـ ش ، ص66، ص69.

( )أنطون مورتكارت، الفن في العراق القديم ، ترجمة: عيس سلمان، وسليم طه التكريتي، بغداد، 1975م، ص 181.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 188.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 188.

( )ناجي، عادل، النحت الأكدي، مجلة سومر، م2، ع1، سنة 1968م، ص90.

( )مورتكات، أنطون، الفن في العراق القديم، ص157- ص158.

( )ناجي، عادل، النحت الأكدي، مجلة سومر، م34، ع1، سنة 1968ص91.

( )ملک ‌زاده، فرخ بررسی تاریخ وهنرگوتیان و لولوبیان. بررسی های تاریخی، ص122.

( )نيا،عباس رضائي، نيا،سير تحول هنرى نقش برجسته هاى صخره اى ايران،كلستان هنر10/ زمستان، 1386هـ ش، ص88

( )همان منبع ، ص88.

( )موسوی، مهرزاد، جستاری در پیشینه هنر هخامنشی ، ص 150.

( )Bernbeck, Reinhard. 2012. Royal deification: an ambigution mechanism for the creation of courtier subjectivness. Religion and power divine kingship in the ancient world and beyond. Edited by Nicole Brisch, chicagi, Illinois: Oriental institute of the university Chicago. No.4, pp: 162- 163.

( )مورتگات، آنتوان ، هنر بین النهرین باستان، ص100.

( )واندنبرگ، لویی، نقش برجسته های صخره ای ایران باستان. ترجمه حسن کهنسال و ستاره صفا، چاپ اول، رشت:دانشگاه گیلان،۱۳۹۷هـ ش، ص22.

( )مشكور، محمد جواد ، گــئموتاى مغ، برر سيهاى تاريخى، شماره 5، سال ششم، ص 147- 151.

)) يُزف فيزهوفر، فارس القديمة ، ص38- ص39.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 221.

( )کرتیس، جان، بین النهرین و ایران در دوران هخامنشی. ترجمه زهرا باستی، چاپ دوم، تهران: سمت، ۱۳۹۳هـ ش، ص 69.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 189، ص212.

)) توانگر زمین, محمد کاظم, ترجمه کتیبه های هخامنشی، نشر :فاتحان راه دانش مرودشت, شیراز, 1385هـ .ش، ص22.

( )موسوی، مهرزاد، جستاری در پیشینه هنر هخامنشی،. چاپ اول، شیراز: رخشید، 1390هـ.ش، ص 146.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 22.

( )هامان منبع، ص 188.

( ) Cochell, Trevor. D. an interpretation of Isaiah 6: 1-5 in response to the art and Ideology of achaemenid empire. Ph.D diss. faculty of baylor university, 2008, pp:56- 58.

( )Aldred,Cyrill Egyptian art, London, 1980,p: 189.

( )Asena, Burcu, the rhetoric of achaemenid art. master thesis of department of graphic design and the institute of fine arts of bilkent university,2002,pp:29- 30.

( )Janzen, M. D. “The Iconography of Humiliation: The depiction and treatment of Bound Foreigners in New Kingdom Egypt”. A Dissertation for the Degree of Doctor of Philosophy Major: History The University of Memphis(2013), PP:167- 174.

( )ملک ‌زاده، فرخ ، بررسی تاریخ وهنرگوتیان و لولوبیان. بررسی های تاریخی، ص 62.

( )نیکنامی، کمال الدین و میرقادری، امین سرنخ های جدید از رویدادهای تاریخی در سرپل ذهاب در اواخرهزاره سوم ق.م. با ‌نگاهی به نقش برجسته آنوبانی نی. پژوهش های ایرانشناسی، ص 141.

( )Mofidi Nasrabadi, B.M (2004). Beobachtungen zum Felsrelife Anubanini. 2004 ,P P: 293- 294.

( )مورتكات، أنطوان، الفن في العراق القديم، ص 240.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 188.

( )فيزهوفر، فارس القديمة ، ص 40.

( )دادور، أبو القاسم و غربی، الهه، مطالعه تطبیقی نقوش برجسته هخامنشی و ساسانی در ایران. چاپ اول، تهران: دانشگاه الزهرا، ۱۳۹۱هـ ش ، ص 221.

( )کول روت، مارگارت، شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی، ص 196.

( )هامان منبع، ص 195.