توجهات تركيا السياسية تجاه تركمانستان1991-2002م

المؤلفون

  • صلاح مهدي علي الخزرجي المديرية العامة لتربية صلاح الدين
  • علاء طه ياسين النعيمي جامعة سامراء – كلية التربية

الكلمات المفتاحية:

سياسة تركيا، تركمانستان، توركوت أوزال، سابارمورات نيازوف تركمانباشي، سليمان ديميريل، أحمد نجدت سيزر

الملخص

      تركمانستان هي احدى الدول التركية في آسيا الوسطى وكانت تشكل جزء من منظومة الاتحاد السوفيتي السابق ، وقد أعلنت استقلالها عن الأخير عام 1991م اسوةً ببقية دول آسيا الوسطى ، وشكل استقلالها نقطة جذب لعدد من الدول ومنها جمهورية تركيا ، إذ رأت تركيا في الروابط المشتركة مع تركمانستان روابط يمكن من خلالها التقرُب مع بعضهما البعض وتحقيق منافع متبادلة كون إن تركمانستان تمتلك موارد اقتصادية كبيرة ، فضلاً عن ذلك فإن تركيا سعت إلى استقطاب تركمانستان نحوها على أمل تشكيل تجمع من الدول التركية على غرار التجمعات الدولية آنذاك كالاتحاد الأوربي مثلاً ، فشجعت هذه العوامل تركيا للتوجه نحو تركمانستان ، إلا إن توجهاتها لإيجاد علاقات قوية وجيدة مع تركمنستان لم تكن على وتيرة واحدة ، فكثيراً ما كانت تصطدم بعقبات سياسية واقتصادية كثيرة ، فضلاً عن ذلك إن الساسة الأتراك لم يكونوا بنفس الحماس للتوجه نحو تركمانستان وغيرها من الدول التركية ، إذ نجد على سبيل المثال أن الرئيس التركي توركوت أوزال كان محب للدول التركية في آسيا الوسطى لذلك اندفع بحماس شديد من اجل تقوية علاقات تركيا معها ، لكن بعد وفاته عام 1993م خفت العلاقات تدريجياً لأن خلفاء أوزال لم يكونوا بنفس الحماس تجاه الدول التركية في آسيا الوسطى.

المراجع

النعيمي، أحمد نوري. (2003). الصراع الدولي على الجمهوريات الإسلامية في آسيا الوسطى: النموذج التركي. دراسات استراتيجية، بغداد، مركز الدراسات الدولية، العدد (3)، ص 19.

فولر، جراهام. (2009). الجمهورية التركية الجديدة. مركز الإمارات للدراسات والبحوث الاستراتيجية، أبو ظبي.

شمسي، حسن صادق إبراهيم. (2022). دليل الشخصيات السياسية التركية المعاصرة. دار ومكتبة عدنان للطباعة والنشر، بغداد.

بهنان، حنا عزو. (د.ت). تانسو تشيلر وموقفها من مشكلات تركيا الداخلية، 1991-1997م. دراسات إقليمية 4 /9، مركز الدراسات الإقليمية، جامعة الموصل.

الجبوري، زيد حميد جابر. (2015). التنافس السياسي والاقتصادي الإيراني الإسرائيلي في آسيا الوسطى. رسالة ماجستير (غير منشورة)، كلية العلوم السياسية، جامعة النهرين.

البياتي، سرمد خليل إبراهيم. (2016). التوجهات السياسية والاقتصادية التركية حيال دول آسيا الوسطى بعد الحرب الباردة. دار السنهوري، بغداد.

العزاوي، سلمان داود سلوم. (2012). حزب العدالة والتنمية: دراسة في النشأة وسياسات تركيا الداخلية والخارجية. أطروحة دكتوراه (غير منشورة)، كلية العلوم السياسية، جامعة بغداد.

أوغلو، عبد اللطيف بندر. (1997). نظرة إلى أذربيجان وأوزبكيستان ووتركمنستان وقازاخستان وقرقيزستان (نظرة في أوضاعها التاريخية والجغرافية السياسية). دار الشؤون الثقافية العامة، بغداد.

صالح، فوزي محمد وهب وآخرون. (2012). سليمان دميريل وحزب الطريق الصحيح، 1983-1997م. رسالة ماجستير (غير منشورة)، كلية الآداب، جامعة الموصل.

المشاعلي، محمد برهام. (2007). الموسوعة السياسية والاقتصادية. دار الأحمدي للنشر، القاهرة.

جليلي، محمد رضا وكيلي، تيري. (2001). جيو-سياسية آسيا الوسطى. ترجمة: علي مقلد. منشورات دار الاستقلال للثقافة والعلوم الفنية، بيروت.

سعيد، محمد قدوري وسعيد، عبد المنعم. (2002). الأفكار والأسرار 11 سبتمبر 2001. ط2، مركز الدراسات السياسية والاستراتيجية، القاهرة.

الشاهر، شاهر إسماعيل. (2009). أولويات السياسة الخارجية الأمريكية بعد أحداث 11 سبتمبر 2001م. الهيئة العامة السورية للكتاب، دمشق.

نور الدين. (2020). مئة عام من تاريخ تركيا الحديث. شركة المطبوعات للتوزيع والنشر، بيروت.

الصالح، منال. (2012). نجم الدين أربكان ودوره في السياسة التركية 1969-1997م. الدار العربية للعلوم ناشرون، لبنان.

نوفل، ميشال. (2010). عودة تركيا إلى الشرق (الاتجاهات الجديدة للسياسة التركية). الدار العربية للعلوم ناشرون، بيروت.

السبعاوي، نور عوني عبد الرحمن. (2019). توركوت أوزال: حياته ودوره في السياسة التركية (1927-1993م). شركة دار الاكاديميون للنشر والتوزيع، عمان، عمان.

السبعاوي، نور عوني عبد الرحمن. (2019). توركوت أوزال: حياته ودوره في السياسة التركية (1927-1993م). شركة دار الاكاديميون للنشر والتوزيع، عمان.

Kemal özcan, türkmenistan cumhuriyeti, bağimsizliklarinin 25. Yilinda türk cumhuriyetleri, s209.

Almaz hudayberdiyev, pamuk üretiminin türkmenistan ekonomisi ve türkiye ilişkilerindeki yeri, yüksek lisans tezi, sosyal bilimler enstitüsü, marmara üniversitesi, istanbul, 2020 , s70.

Almaz hudayberdiyev, pamuk üretiminin türkmenistan ekonomisi ve türkiye ilişkilerindeki yeri, yüksek lisans tezi, sosyal bilimler enstitüsü, marmara üniversitesi, istanbul, 2020 , s70.

Dilara ünal, türkiye’nin orta asya politikalari (1990 - 2000): tbmm tutanaklarina göre, yüksek lisans tezi, hacettepe üniversitesi türkiyat araştırmaları enstitüsü, ankara, 2018 , s71-72 ; Erdoğan hasan ve çolakoğlu selçuk, bağimsizliğinin ilk yillarinda türkiye ve türk cumhuriyetleri ilişkileri, mehmet akif ersoy üniversitesi, yer olmadan, tarihsiz , s705.

Erdal Onur Esen, a.g.e , s23-24 ; Sedef zeyrekli yaş , a.g.e , s 8.

Erdal Onur Esen, a.g.e , s23-24 ; Sedef zeyrekli yaş, türkiye’nin orta asya politikasında süleyman demirel’in rolü, elektronik siyaset bilimi araştırmaları dergisi haziran 2013 cilt:4 sayı:2, trakya üniversitesi , s 8.

Erdal Onur Esen, türkmenistan’in azerbaycan ve türkiye ile ilişkileri (1991-2020), yüksek lisans tezi, türkiyat araştirmalari enstitüsü, marmara üniversitesi, istanbul 2022, s17 ; Burak sari, saparmurat türkmenbaşi dönemi türkmenistan-türkiye ilişkileri , yüksek lisans tezi, sosyal bilimler enstitüsü, giresun üniversitesi, 2018, s46.

Fahri türk, türkiye-türkmenistan ilişkileri 1990-2010, sosyal ve beşeri bilimler

Ilteriş yıldırım, türkiye’nin türk dünyasi politikalari: bağimsiz türk cumhuriyetleri ile ilişkiler, doktora tezi, sosyal bilimler enstitüsü, istanbul üniversitesi, istanbul 2015, s136-137.

Kemal özcan, bağimsizliğinin 20. Yilinda türkmenistan ile türkiye arasindaki ilişkiler, “bağımsızlıklarının 20. Yılında türk cumhuriyetleri ve türkiye ile iliɉkileri uluslararası sempozyumu, baskı: pelikan basım, istanbul, 2012,s308.

Kemal özcan, bağimsizliğinin 20. Yilinda türkmenistan ile türkiye arasindaki ilişkiler , s313.

Kemal özcan, bağimsizliğinin 20. Yilinda türkmenistan ile türkiye arasindaki ilişkiler, s310.

Kemal özcan, bağimsizliğinin 20. Yilinda türkmenistan ile türkiye arasindaki ilişkiler, “bağımsızlıklarının 20. Yılında türk cumhuriyetleri ve türkiye ile iliɉkileri uluslararası sempozyumu, baskı: pelikan basım, istanbul, 2012, s302.

Kemal özcan, türkmenistan cumhuriyeti, bağimsizliklarinin 25. Yilinda türk cumhuriyetleri (siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmeler), türk dünyası belediyeler birliği (tdbb) yayınları, no:23, istanbul, 2017, s209 ; Aynur coşkun, türkiye cumhuriyeti'nin avrasya ülkeleri ile olan diplomatik ilişkileri(1991-1995), bilig-2/yaz’1996, s25.

Mustafa durmuş ve Harun yilmaz, son yirmi yılda türkiye’nin orta asya’ya yönelik dış politikası ve bölgedeki faaliyetleri, bir kitapta, bağımsızlıklarının yirminci yılında orta asya cumhuriyetleri türk dilli halklar-türkiye ile ilişkiler, atatürk kültür merkezi,Ankara, 2012 , s491-492 ; Erdal Onur Esen, a.g.e , s17.

Ömer faruk kocatepe, neoklasik realist çerçevede politik ve askerî iş birliğinin incelenmesi: türk devletleri teşkilati, doktora tezi, lisansüstü eğitim enstitüsü, ankara haci bayram veli üniversitesi, 2022 , s156 .

Uyarlandi: Kemal özcan, türkmenistan cumhuriyeti, bağimsizliklarinin 25.

Reference

Adapted from: Kemal Özcan, The Republic of Turkmenistan: The Turkic Republics on the 25th Anniversary of Their Independence.

Adapted from: Kemal Özcan, The Republic of Turkmenistan: The Turkic Republics on the 25th Anniversary of Their Independence.

Kemal Özcan, The Republic of Turkmenistan: The Turkic Republics on the 25th Anniversary of Their Independence, Turkish World Municipalities Union (TDBB) Publications, No. 23, Istanbul, 2017, p. 209; Aynur Coşkun, Diplomatic Relations of the Republic of Turkey with Eurasian Countries (1991-1995), Bilig-2/Summer 1996, p. 25.

Kemal Özcan, The Republic of Turkmenistan: The Turkic Republics on the 25th Anniversary of Their Independence, Turkish World Municipalities Union (TDBB) Publications, No. 23, Istanbul, 2017, p. 209; Aynur Coşkun, Diplomatic Relations of the Republic of Turkey with Eurasian Countries (1991-1995), Bilig-2/Summer 1996, p. 25.

Mustafa Durmuş and Harun Yılmaz, Turkey's Foreign Policy towards Central Asia in the Last Twenty Years, in a book, Relations between Central Asian Republics and Turkish-Speaking Peoples and Turkey on the Twentieth Anniversary of Their Independence, Atatürk Cultural Center, Ankara, 2012, pp. 491-492; Erdal Onur Esen, ibid., p. 17.

Mustafa Durmuş and Harun Yılmaz, Turkey's Foreign Policy towards Central Asia in the Last Twenty Years, in a book, Relations between Central Asian Republics and Turkish-Speaking Peoples and Turkey on the Twentieth Anniversary of Their Independence, Atatürk Cultural Center, Ankara, 2012, pp. 491-492; Erdal Onur Esen, ibid., p. 17.

Ömer Faruk Kocatepe, Examination of Political and Military Cooperation within the Neoclassical Realist Framework: Organization of Turkish States, Doctoral Dissertation, Graduate School of Education, Ankara Hacı Bayram Veli University, 2022, p. 156.

Ömer Faruk Kocatepe, Examination of Political and Military Cooperation within the Neoclassical Realist Framework: Organization of Turkish States, Doctoral Dissertation, Graduate School of Education, Ankara Hacı Bayram Veli University, 2022, p. 156.

Abdul Latif Bandar Oglu. (1997). An Overview of Azerbaijan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kazakhstan, and Kyrgyzstan (A Review of Their Historical, Geographical, and Political Situations). General Cultural Affairs House, Baghdad.

Ahmed Nouri Al-Naimi. (2003). International Conflict on Islamic Republics in Central Asia: The Turkish Model. Strategic Studies, Baghdad, Center for International Studies, Issue (3), p. 19.

Fawzi Mohammed Wahb Saleh and others. (2012). Süleyman Demirel and the True Path Party, 1983-1997. Unpublished Master's Thesis, College of Arts, Mosul University.

Graham Fuller. (2009). The New Turkish Republic. Emirates Center for Strategic Studies and Research, Abu Dhabi.

Hanna Azou Behnan. (n.d). Tansu Çiller and Her Position on Turkey's Internal Problems, 1991-1997. Regional Studies 4/9, Regional Studies Center, Mosul University.

Hassan Sadiq Ibrahim Shamsi. (2022). Guide to Contemporary Turkish Political Figures. Adnan Printing and Publishing House, Baghdad.

Manal Al-Saleh. (2012). Necmettin Erbakan and His Role in Turkish Politics, 1969-1997. Arab Scientific Publishers, Lebanon.

Michel Noufal. (2010). Turkey's Return to the East (New Trends in Turkish Politics). Arab Scientific Publishers, Beirut.

Mohammad Reza Jalili and Terri Keily. (2001). Geopolitics of Central Asia. Translation: Ali Moqalled. Dar Al-Istiqbal Publications for Culture and Technical Sciences, Beirut.

Mohammed Braham Al-Mashaali. (2007). Political and Economic Encyclopedia. Al-Ahmedi Publishing House, Cairo.

Mohammed Qadri Saeed and Abdul Moneim Saeed. (2002). Ideas and Secrets of September 11, 2001. 2nd ed., Center for Political and Strategic Studies, Cairo.

Noor Awani Abdul Rahman Al-Sabawi. (2019). Turgut Özal: His Life and Role in Turkish Politics (1927-1993). Dar Al-Academy Publishing and Distribution Company, Oman.

Noor Awani Abdul Rahman Al-Sabawi. (2019). Turgut Özal: His Life and Role in Turkish Politics (1927-1993). Dar Al-Academy Publishing and Distribution Company, Oman.

Nuruddin. (2020). A Hundred Years of Modern Turkish History. Al-Matbuat Company for Distribution and Publishing, Beirut.

Salman Dawood Saloom Al-Azzawi. (2012). Justice and Development Party: A Study on the Emergence and Turkey's Domestic and Foreign Policies. Unpublished Doctoral Dissertation, College of Political Science, University of Baghdad.

Sarmad Khalil Ibrahim Al-Bayati. (2016). Turkish Political and Economic Orientations towards Central Asian Countries after the Cold War. Al-Sanhouri Publishing House, Baghdad.

Shahir Ismail Al-Shaher. (2009). Priorities of US Foreign Policy after September 11, 2001. General Authority for Books, Damascus.

Zaid Hameed Jaber Al-Jubouri. (2015). Iranian-Israeli Political and Economic Competition in Central Asia. Unpublished Master's Thesis, College of Political Science, University of Nahrein.

التنزيلات

منشور

2024-07-08

إصدار

القسم

علم التاريخ

كيفية الاقتباس

توجهات تركيا السياسية تجاه تركمانستان1991-2002م. (2024). مجلة دراسات في التاريخ والآثار, 92, 267-298. https://jcoart.uobaghdad.edu.iq/index.php/2075-3047/article/view/950